Préséance is de officiële rangorde van functionarissen
Préséance, oftewel de officiële rangorde, wordt gebruikt om bijvoorbeeld de spreekvolgorde te bepalen of stoelen toe te wijzen tijdens een lunch of diner. Deze hiërarchie rangschikt niet individuen, maar de dragers van een specifieke functie. De voorrang wordt op objectieve wijze bepaald.
Een staatshoofd is bijvoorbeeld de vertegenwoordiger van alle inwoners van een land en wordt daarom als hoger in de rangorde beschouwd dan bijvoorbeeld een burgemeester die ‘slechts’ de inwoners van één stad vertegenwoordigt.
Het bepalen van de préséance is geen exacte wetenschap. Er zijn regels die de rangorde bepalen tussen gelijken, tussen verschillende groepen en tussen individuen. Deze regels vullen elkaar vaak aan, maar soms spreken ze elkaar tegen. Het vereist enige oefening om met rangorde om te gaan en om functionarissen in de juiste volgorde te kunnen plaatsen.
Nationale ranglijsten
De rangorde van hoge functionarissen wordt beschreven in zogenaamde nationale ranglijsten. Deze lijsten bepalen de rangorde van de belangrijkste personen in een land. Veel van deze en andere voorbeelden van voorrangslijsten zijn online te vinden, maar sommige landen hebben hun lijst niet openbaar gemaakt.
Hoewel er veel verschillen bestaan tussen landen, kunnen enkele algemene overeenkomsten in de rangschikking worden afgeleid:
- Lijsten beginnen met het staatshoofd van een land.
- Gevolgd door geaccrediteerde buitenlandse ambassadeurs in dat land (als vertegenwoordiger van hun eigen staatshoofd).
- Hoogste vertegenwoordigers van de kerk.
- Voorzitters van nationale parlementen (vertegenwoordigers van de kiezers).
- Gevolgd door de leden van het nationale kabinet te beginnen met de premier (regeringsleider), vice-premiers en andere ministers.
- De lijst gaat verder met hoge functionarissen van andere belangrijke overheidsinstellingen, zoals de president van het hooggerechtshof en de president van de nationale rekenkamer.
- Verderop op de lijst staan andere functionarissen, zoals hoge regionale vertegenwoordigers, gouverneurs en burgemeesters.
- Op de lijsten staan ook de eerste vertegenwoordigers van de politie, de rechtbanken en de universiteiten.
Het is goed om te beseffen dat er altijd uitzonderingen zijn op de bovengenoemde basisregels van de rangorde. Binnen een land kan bijvoorbeeld een andere rangorde gelden wanneer een evenement niet in de hoofdstad wordt georganiseerd. Ook hebben veel organisaties een eigen rangorde ontwikkeld, zoals de kerk en universiteiten. In de meeste katholieke landen krijgen hoge vertegenwoordigers van de kerk een hoge positie. Ook in katholieke landen krijgt de vertegenwoordiger van Vaticaanstad vaak voorrang op andere ambassadeurs. Ook rangschikken in veel landen ministers boven ambassadeurs.
Andere regels voor het bepalen van de rangorde van officials
Groepen van officials worden gerangschikt in de volgende volgorde:
- Royalty.
- Corps diplomatique (ambassadeurs).
- Hoge (gekozen) functionarissen (politici).
- Hoge ambtenaren.
Onder gelijkwaardige vertegenwoordigers geldt ook een rangorde:
- De diensttijd (anciënniteit).
- Of het alfabet.
Bron: Protocol to Manage Relationships Today (Amsterdam University Press, 2020)